TY - JOUR ID - 111348 TI - ارزیابی غلظت و روند انتقال برخی از فلزات کمیاب در گیاه و مزرعه زعفران با استفاده از آنالیز فعال‌سازی نوترون JO - زراعت و فناوری زعفران JA - JSAT LA - fa SN - 2383-1529 AU - تقی زاده طوسی, احسان AD - استادیار گروه مهندسی صنایع و مکانیک، دانشکده فنی و مهندسی و پژوهشگر پژوهشکده زعفران، دانشگاه تربت حیدریه، خراسان رضوی، ایران Y1 - 2020 PY - 2020 VL - 8 IS - 3 SP - 377 EP - 397 KW - آنالیز فعال‌سازی نوترونی KW - شاخص‌های آلودگی KW - زعفران KW - عناصر کمیاب DO - 10.22048/jsat.2020.210456.1368 N2 - در این پژوهش غلظت وانادیوم، کروم، منگنز، کبالت، روی و آرسنیک در خاک و گیاه زعفران در دو شهرستان تربت حیدریه و زاوه به عنوان دو قطب تولید زعفران در جهان، با استفاده از روش فعال‌سازی نوترونی مورد ارزیابی قرار گرفت. غلظت کروم و کبالت در خاک از سطح مجاز سازمان بهداشت جهانی بسیار بالاتر و میزان غلظت عناصر وانادیوم، منگنز، روی و آرسنیک از سطح مجاز این سازمان کمتر، اندازه‌گیری شد. هیچ کمبود عناصر ضروری برای رشد گیاه زعفران در خاک مشاهده نشد. برای ارزیابی نتایج آنالیز فعال‌سازی نوترونی از دو آزمون آماری استفاده شد. نتایج آزمون تی جفت شده نشان داد که غلظت عناصر وانادیوم، منگنز، کروم و کبالت در عمق‌های مختلف خاک هم‌ارز بوده که بر توزیع یکنواخت این عناصر در خاک اشاره دارد. فقط غلظت فلز روی در بنه و خاک اطراف آن از نظر آماری هم‌ارز بود، که می‌تواند یکی از نشانه‌های روند حرکتی مناسب روی از خاک به گیاه زعفران باشد. هم‌چنین این آزمون نشان داد که توزیع عناصر جذب شده در قسمت‌های هوایی گیاه زعفران یکنواخت بود. محاسبه ضریب همبستگی نیز نشان داد که افزایش غلظت روی در خاک باعث کاهش جذب کبالت و منگنز توسط گیاه زعفران می‌شود. براساس شاخص‌های آلودگی و زمین‌انباشت خاک تمامی مزارع زعفران شهرستان‌های تربت حیدریه و زاوه، بسیار زیاد به کروم آلوده­اند. در مناطق مجاور هم در دو شهرستان (جنوب تربت­حیدریه و غرب زاوه) سطح آلودگی خاک مزارع زعفران به آرسنیک، متوسط و در منطقه مرکزی زاوه بسیار زیاد ارزیابی شد. هم‌چنین براساس شاخص آلودگی، به‌جز زعفران شرق زاوه و جنوب تربت­حیدریه که به کروم آلوده بودند، محصول زعفران در تمام مزارع غیرآلوده تخمین زده شد. دو شاخص بار و درجه آلودگی، خاک مزارع زعفران را در مجموع به شدت آلوده ارزیابی کردند. هم‌چنین براساس این دو آزمون به‌جز در منطقه شهری شهرستان تربت­حیدریه که محصول زعفران در سطح متوسط آلودگی ارزیابی شد، محصول زعفران در شهرستان‌های تربت حیدریه و زاوه به صورت کلی غیرآلوده تخمین زده شد. UR - https://saffron.torbath.ac.ir/article_111348.html L1 - https://saffron.torbath.ac.ir/article_111348_577887e44d9a266f0df3c54d029fab3d.pdf ER -